Het zal niet zijn bedoeling zijn geweest, maar mede dankzij de Russische president Poetin worden de Verenigde Staten dit jaar mogelijk de grootste exporteur van vloeibaar aardgas. Grote investeringen aan de oostkust gaan er volgens onderzoekers van de Energy Information Administration (EIA) voor zorgen dat Australië en Qatar door de VS worden ingehaald.

„Die opkomst van de Verenigde Staten is heel snel gegaan”, zegt gasexpert René Peters van TNO. „Vroeger twistten Qatar en Australië altijd over wie de grootste producent van vloeibaar aardgas was. In tien jaar tijd is Amerika van importeur naar de grootste producent van de wereld gegaan.”

Het vloeibare gas, lng genaamd, is aan een opmars bezig en dat heeft alles te maken met de Russische inval in Oekraïne. Voor landen als Japan, Zuid-Korea en China speelde het gas al een cruciale rol: in Azië gebeurt de aanvoer vooral via schepen, in Europa is de gasmarkt met al zijn pijpleidingen veel regionaler.

Verbruik lng verdubbelt

Nu de relatie met gasproducent Rusland zich onder het vriespunt bevindt, komt de mondiale lng-markt meer in het vizier bij veel Europese landen.

Kijk alleen al naar de plannen van Nederland. Het kabinet kondigde bijna twee weken geleden aan dat het, als reactie op de inval in Oekraïne, de invoer van Siberisch gas nog eind dit jaar wil staken. Ook moet lng ervoor zorgen dat Nederland niet in de kou komt te zitten als de Groningse productie vanaf volgend jaar verwaarloosbaar wordt.

Het gevolg is dat het verbruik van lng – tot voor kort zo’n 12 miljard kubieke meter – nog dit jaar in Nederland verdubbelt. Hoe kunnen we die toename zo snel regelen? Door de zogeheten Gate-terminal in de Rotterdamse haven uit te breiden tot een capaciteit van 20 miljard kuub. Daarnaast heeft staatsbedrijf Gasunie een drijvend platform in de Groningse Eemshaven gecharterd dat de komende vijf jaar 4 miljard kubieke meter moet verwerken.

In andere landen zijn er vergelijkbare initiatieven. Zo wil Duitsland snel een eerste lng-terminal in het noordelijke Brunsbüttel aanleggen. Italië gaat meer gas van Egypte betrekken. Maar wat betekent deze extra vraag naar lng voor de prijs?

Die ligt verrassend genoeg op dit moment lager dan de prijzen voor het gas dat in Europa via de gebruikelijke pijpleidingen binnenkomt. En dat gas hoefde niet eerst afgekoeld te worden tot -162 graden.

De prijs van het Europese gas, dat langs de centrale handelsplaats TTF gaat, loopt volgens energie-expert Hans van Cleef van ABN Amro over het algemeen keurig op met lng. „Meestal is TTF dan wat goedkoper, maar nu zie je inderdaad het omgekeerde. Dat is eigenlijk al sinds de Russische inval in Oekraïne het geval.”

Compleet volgetankt

Lng is volgens Van Cleef ook in prijs gedaald omdat de verwerkingscapaciteit in Europa beperkt is. Landen als het Verenigd Koninkrijk en Spanje kunnen wel veel lng importeren, maar de doorvoermogelijkheden per pijpleiding naar andere landen zijn beperkt. En op veel plaatsen zitten de lng-terminals aan hun max.

„Een andere belangrijke factor is dat China op dit moment minder gas gebruikt, omdat delen van het land nog in lockdown zijn door corona”, zegt Van Cleef. „Het land heeft zich tot en met augustus vorig jaar compleet volgetankt. Omdat China nu zelf minder gebruikt, is het in staat om eerder gecontracteerd gas aan Europa door te verkopen.”

Volgens Van Cleef en Peters wil dat niet zeggen dat de overgang van Russisch gas naar lng gemakkelijker gaat verlopen dan gedacht. Dat de prijs nu daalt, zegt niets over de mogelijkheid van hoge prijzen of tekorten op termijn.

„Europa wil 50 miljard kuub lng extra importeren om de Russische gasimport van 150 miljard deels te compenseren”, rekent Peters van TNO voor. „Die 50 miljard is ruim 10 procent van de mondiale lng-markt, die elk jaar zo’n 5 procent groeit. Dat is dus een substantieel deel, dat je niet zomaar aan productie- en transportcapaciteit in een jaar bijbouwt. Als het verbruik van China weer op het normale niveau komt, gaat dat gas gewoon weer richting Azië.”

Contracten voor twintig jaar

Als Europa wil zorgen dat er voldoende lng-tankers deze kant op komen, dan kost dat volgens Peters veel geld. „Om nu voor de lange termijn vloeibaar gas te kunnen aantrekken, moet je een premium prijs betalen en bereid zijn om contracten voor twintig jaar te sluiten.” Dat is een breuk met het verleden, want lng werd vooral op de zogeheten spotmarkt – voor de korte termijn – verhandeld.

Maar die keuze heeft wel consequenties, met name voor het klimaat. Vooral het gas uit Amerika zorgt voor veel extra uitstoot. „Bij het fracken [het kraken van gesteente om schaliegas vrij te maken] komt methaan vrij, het koelen van het gas kost energie en tijdens het transport verlies je gemiddeld 1 procent”, zegt Peters.

Veel lng-tankers gebruiken voor hun motoren het gas dat verdampt uit de tanks. Voor langer transport, bijvoorbeeld uit Australië, kan dat oplopen tot 2 procent van de vracht. „Lng is hoe dan ook veel belastender voor het klimaat dan het gas dat we uit Groningen haalden en nu nog uit de Noordzee kunnen winnen”, zegt Peters.

Volgens Van Cleef van ABN Amro neemt de kritiek op de schaliegasproductie in de Verenigde Staten toe. „Van milieuorganisaties is er kritiek vanwege de belasting voor het milieu, maar veel mensen klagen ook over de hoge gasprijs. Die is sinds 2008 niet zo hoog geweest, onder meer als gevolg van de lage voorraden. En dat heeft weer te maken met de stijgende export. De benzineprijs is voor politici in de VS belangrijk, en voor de prijs van gas geldt hetzelfde.”