Simon Toth haalt uit de kantoorkoelkast een kleine doorzichtige container met een oranjeachtige lobbige smurrie: onze smoothie, zegt de locatiebeheerder van afvalverwerker Renewi in het Westelijk Havengebied in Amsterdam met een grijns.

De ingrediënten van Toths ‘smoothie’ zijn vermalen ODP; Over de Datumproducten. Voorverpakte broodjes, verssappen, fruit en al die andere versspullen die consumenten hebben laten liggen in supermarkten en de horeca en die vanwege het overschrijden van de uiterste houdbaarheidsdatum niet meer mogen worden verkocht.

Waste-to-product-bedrijf

Renewi heeft ongeveer tweehonderd locaties waar afval wordt verwerkt tot nieuwe grondstoffen. Zelf noemen ze zich liever geen afvalverwerker, maar een waste-to-product-bedrijf; een onderneming die uit reststromen nieuwe producten maakt. Van de kunststofresten van een wasmachine smeden ze bijvoorbeeld nieuwe Playmobilpoppetjes. Daar wordt de wereld niet mee gered, weet Toth ook wel, maar het project laat zien dat plastic veilig kan worden hergebruikt in kinderspeelgoed.

Hier bij de anderhalf jaar oude Amsterdamse recyclingfabriek van Renewi arriveert wekelijks zo’n duizend tot twaalfhonderd ton van het nadrukkelijk riekende ODP, door grote vrachtwagens aangevoerd vanuit het hele land. Die storten het aan de achterzijde van de fabriek in een van de drie sleuven, waarna grote grijpers het richting een trechter trekken.

In die trechters worden plasticresten er met 160 mechanische hamers uit gestampt en dan gaat de ‘smoothie’ die is ontstaan via pijpleidingen richting een immense vergister, verderop op het terrein. Tienduizend kuub past daarin en na veertig dagen borrelen en gisten hebben de residerende bacteriën de etensresten bij een temperatuur van 37 graden Celsius omgezet in methaan.

Biogas voor trucks

Dit gas gaat deels naar een installatie op het terrein van Renewi die er bio-lng van maakt. Deze bio-lng wordt aan Shell geleverd, dat het sinds februari vorig jaar aan de pomp verkoopt als brandstof voor vrachtwagens. Op de potentiële jaarproductie van 3.400 ton kan een enkele vrachtwagen ongeveer 13 miljoen kilometer rijden. Shell mengt de biovariant met het bestaande aanbod van lng, waardoor de CO₂-besparing volgens Renewi ongeveer 30 procent bedraagt.

Niet al het biogas wordt omgezet in brandstof, het resterende deel gaat naar een aantal zogenoemde warmtekracht-koppelingmotoren op het terrein van de Amsterdamse fabriek. Deze motoren produceren elektriciteit en warmte voor het lokale stroom- en warmtenet, waar 15 duizend naburige woningen en een aantal bedrijven op zijn aangesloten.

Renewi werkt ook nog aan een installatie die het groengas geschikt maakt om rechtstreeks te injecteren in het Amsterdamse gasnet. Het zogenoemde digestaat dat in de tanks achterblijft, wordt ten slotte ontdaan van vocht en verwerkt tot mestkorrels.

Cirkel rond: waste to product. Al was het waarschijnlijk nog beter geweest als dit afval er überhaupt niet was gekomen, want ODP is in feite verspild voedsel.

Amsterdams ‘biopark’

Renewi ontstond in 2017 uit een fusie van het Britse Shanks en de Nederlandse Van Gansewinkel Groep. De nog nieuw ogende fabriek sluit aan bij de Amsterdamse wensen om dit deel van de haven om te toveren in een biopark voor groene brandstoffen.

‘Biopark’ en ‘groene brandstoffen’ klinkt goed voor een sector die in het verleden soms een wat schimmig imago kende. Maar de afvalverwerkingssector is bezig met een veranderingsslag, zegt ze. De sector ziet zichzelf nu als de spil van een duurzamere economie, waarbij afvalproducten zoveel mogelijk worden omgewerkt naar nuttige grondstoffen.

‘Vijf jaar geleden zat ik in een andere sector en had ik mezelf niet snel zien overstappen naar de recycling’, zegt Marc den Hartog, sinds 2021 Managing Director Commercial Waste Nederland. De maatschappelijke rol van de sector was toen nog niet zo duidelijk. Nu wel.’

‘We zijn de afgelopen jaren transparanter geworden’, zegt Den Hartog. ‘Dat geldt zeker voor een beursgenoteerde onderneming als de onze.’

Verbranden kost geld

In 2025 wil het concern 75 procent recyclen van alles wat er binnenkomt. Nu is dat 68 procent. ‘Elke procentpunt erbij is een helse klus’, zegt Den Hartog. Alleen al vanwege de grootte van de afvalberg die Renewi jaarlijks verwerkt: 7 miljoen ton.

Voorheen ging een groot deel daarvan de verbrandingsoven in, maar ook dit verandert, zegt de operationeel directeur. ‘Verbranden is echt het laatste station, al was het maar omdat we dan moeten betalen.’

Het verbranden van afval kost dus geld, terwijl het bedrijf kan verdienen als het de grondstoffen kan hergebruiken. Dus moet dat meer en meer de aangewezen route worden, zegt Den Hartog. Renewi krijgt hierbij ook steun uit Brussel: begin december ontving het concern een lening van 40 miljoen euro van de Europese Investeringsbank voor de bouw van een nieuwe installatie waarmee het meer grondstoffen uit afval kan halen.

Hulp van de overheid is sowieso welkom, zegt de directeur. Het kan helpen door recyclen een betere positie te geven dan verbranden. Dat laatste is nu vaak een prettiger weg voor lokale overheden, omdat het energie oplevert voor de eigen warmtenetten.

En Rijkswaterstaat en de Rijksgebouwendienst mogen wat Den Hartog betreft wel wat meer het goede voorbeeld geven met bouwen. Bouw- en sloopafval is namelijk een van de grootste uitdagingen voor een recyclebedrijf. Doordat het in grote hoeveelheden komt en er vaak van alles door elkaar wordt geleverd in de vorm van puin.

Niemand wil de fabriek

Daarnaast, zegt de directeur, willen gemeenten best graag recyclen, maar niemand wil de fabriek. Vanwege mogelijke stankoverlast en de ruimte die de installatie inneemt. Plus het extra vrachtverkeer dat met de komst van een recyclefabriek ontstaat. Begrijpelijke argumenten, zegt Den Hartog, maar als niemand beweegt, verandert er weinig.

En de consument, wat moet die vooral niet meer doen? Gooi alsjeblieft geen batterijen bij het huisvuil, zegt Den Hartog. Daar zijn in het verleden enorme branden door ontstaan. Zelfs een eenvoudige knoopcel in een wenskaart kan al een fik veroorzaken als die wordt geplet in een vuilniswagen. Den Hartog: ‘Zamel ze in, dan weten wij er wel raad mee.’